σελάχιο

Ομοταξία χόνδρινων ιχθύων, σαφώς διαφορετικών από τους οστέινους, οι οποίοι λέγονται τελεόστεοι ή οστεϊχθύες. Παλιότερα τα σ. θεωρούνταν υφομοταξία των ψαριών, που σήμερα αποτελούν μια υπερομοταξία. Τα σ., που λέγονται και πλαγιόστομοι, έχουν αρχαιότατη προέλευση: πραγματικά τα πρώτα απολιθωμένα λείψανα, σχεδόν μόνο δόντια, χρονολογούνται από το σιλούριο, δηλαδή από 350 εκατομμύρια χρόνια περίπου. Το ατρακτοειδές σώμα τους έχει δέρμα που καλύπτεται από πλακοειδείς φολίδες. Ο σκελετός, αν και είναι χόνδρινος, μπορεί να πάρει αξιόλογη σκληρότητα όταν εμποτιστεί από άλατα ασβεστίου· το κρανίο καταλήγει συχνά σε ρύγχος, πολύ εμφανές π.χ. στα πριονόψαρα. Το στόμα, που βρίσκεται συνήθως προς το μέρος της κοιλιάς κι έχει σχήμα ευρείας εγκάρσιας σχισμής, είναι εφοδιασμένο με πολυάριθμα δόντια, διατεταγμένα σε πολλές σειρές, τα οποία έχουν διάφορα σχήματα και διαστάσεις, ανάλογα με τα είδη. Το πεπτικό σύστημα, εκτός από το φάρυγγα και τον οισοφάγο, που διαθέτουν ρωμαλέους μυς, περιλαμβάνει το στομάχι, σε σχήμα θυλάκου, κι ένα έντερο μικρού μήκους, γενικά ευθύγραμμο και προικισμένο με σπειροειδή βαλβίδα, που κάνει ευρύτερη την απορροφητική επιφάνεια. Τα σ. δεν έχουν νηκτική κύστη · για την αναπνοή έχουν συνήθως 5 ζεύγη σχισμών, στα τοιχώματα των οποίων βρίσκονται τα βραγχιακά ελάσματα. Η κυκλοφορία του αίματος είναι απλή· η καρδιά περιλαμβάνει έναν αρτηριακό κώνο εφοδιασμένο με διάφορες βαλβίδες, δύο κοιλίες και ένα φλεβικό κόλπο· το αίμα περιέχει ουρία σε μεγαλύτερες ποσότητες από των άλλων σπονδυλωτών. Τα αισθητήρια όργανα είναι αρκετά αναπτυγμένα: τα μάτια, που είναι πλευρικά στους καρχαρίες και πάνω από το κεφάλι στις ρίνες, προστατεύονται από δύο βλέφαρα και μερικές φορές κι από ένα τρίτο- τα αυτιά είναι εφοδιασμένα με μικρούς ωτόλιθους, που χρησιμεύουν για ισορροπία· τα ρουθούνια, εφοδιασμένα με οσφρητικούς δέκτες, βρίσκονται κάτω απ’ το ρύγχος και πάνω απ’ το στόμα, το οποίο είναι εφοδιασμένο με γευστικούς κόμβους που η αποδοτικότητα τους δεν είναι πολύ γνωστή· για την αφή υπάρχουν δέκτες ευρύτατα κατανεμημένοι στην επιφάνεια του σώματος. Εκτός από τα όργανα της πλευρικής γραμμής, που έχουν πιθανότατα ανάλογες λειτουργίες, υπάρχουν οι λεγόμενες φύσιγγες του Λορεντσίνι, που αποτελούνται από 8 - 12 μικρές κύστες, οι οποίες βρίσκονται στο δέρμα της κεφαλής. Ενώ η όσφρηση είναι πολύ ισχυρή, στα ψάρια αυτά ο εγκέφαλος είναι μικρός. Τα σ. έχουν ξεχωριστά φύλα με εσωτερική συνήθως γονιμοποίηση· τα αβγά είναι γενικά μεγάλα (8 - 35 χλστ.), πλούσια σε κροκό και με κεράτινο κέλυφος· η επώαση διαρκεί 4 - 12 μήνες. Κατά το μεγαλύτερο μέρος τα σ. ζουν στη θάλασσα· είναι σαρκοφάγα και καταστρέφουν μεγάλες ποσότητες ψαριών· εξαιτίας της αδηφαγίας και της επιθετικότητας τους, μερικά σ. είναι επικίνδυνα για τον άνθρωπο. Αν και στο σύνολό τους είναι λιγότερο ωφέλιμα από τους τελεόστεους, διάφορα σ. αλιεύονται γιατί από το συκώτι τους εξάγεται λάδι πλούσιο σε βιταμίνη D, το δέρμα τους χρησιμοποιείται ως λειαντικό ή πετσί και στην Άπω Άνατολή τα πτερύγια τους για τροφή.